ارتودنسی جراحی یا درمان ارتوگناتیک
با مفاهیم ارتودنسی جراحی یا درمان ارتوگناتیک و روش های صحیح پیشگیری و روند درمان آشنا شوید یا سئوالات خویش را مطرح و از پزشکان متخصص این بخش بصورت آنلاین پاسخ دریافت نمایید.
بیشتـــر بدانیــم
جراحی ارتوگناتیک یا ارتودنسی جراحی شامل طیف گسترده‌ای از روش‌های جراحی است که به منظور قرارگیری دندان‌ها، استخوان‌های فک و سایر ساختارهای بافت سخت و نرم مربوطه در بهترین موقعیت آناتومیکی خود انجام می‌شوند. جراحی همراه با سیم‌کشی دندان‌ها در برخی موارد یک گزینه درمانی است اما تنها برای مشکلات شدید مانند ناهنجاری‌های مادرزادی، اختلالات رشد یا آسیب استفاده می‌شود. اصلاح این اختلالات معمولاً منجر به بهبود عملکردهایی مانند جویدن، صحبت کردن و تنفس می‌گردد و اغلب زیبایی صورت را نیز بهبود می‌بخشد.
هرگاه نامرتبی دندان‌ها و فک به حدی شدید باشد که ارتودنسی به تنهایی نتواند مشکل را اصلاح کند، اغلب درمان ارتوگناتیک ضروری می‌باشد. در این شرایط، متخصص ارتودنسی دندان‌های بالا را به طرف بهترین موقعیت نسبت به فک بالا و دندان‌های پایین را به بهترین موقعیت نسبت به فک پایین جابه‌جا می‌کند. سپس به منظور اصلاح موقعیت فک بالا، پایین یا هر دو نیاز به جراحی است. پس از اینکه فک‌ها جابه‌جا شدند، متخصص ارتودنسی می‌تواند حالت فک را به بهترین تناسب ممکن تبدیل کند. ممکن است جراحی به عنوان یک مکمل برای درمان ارتودنسی به منظور دستیابی به نتایج طولانی مدت و کوتاه کردن مدت زمان مورد نیاز برای تکمیل درمان موثر باشد.
دلیل انجام جراحی ارتوگناتیک
دلایل متعددی برای مفید بودن اصلاح ناهنجاری فک از طریق ارتودنسی و درمان ارتوگناتیک وجود دارد.
هنگامی که درمان ارتودنسی به تنهایی نتواند مشکل را اصلاح کند
گاهی اوقات ناهنجاری‌های مادرزادی، اختلالات رشد یا ضربه به دهان در گذشته منجر به بدشکلی فک می‌شوند بطوری که از دستیابی به نتایج رضایت‌بخش و زیبا پس از درمان ارتودنسی جلوگیری می‌کنند.
اصلاح عملکرد فک
اصلاح عملکرد فک به بسیاری از افراد کمک می‌کند تا بتوانند غذا را طبیعی‌‌تر بجوند و غذاهایی که قبلاً قادر به خوردن آنها نبودند را نیز مصرف کنند.
بهبود نتایج طولانی مدت ارتودنسی (ماندگاری)
در برخی موارد، درمان ارتودنسی به تنهایی می‌تواند موجب بهبود تناسب فک در حین درمان و بلافاصله پس از آن شود. هر چند هنگامی که یک ناهنجاری زمینه‌ای فک دلیل بروز مشکل باشد، گاهی اوقات درمان ارتودنسی باید به طریقی انجام شوند که حفظ موقعیت دندان‌ها طی یک دوره‌ی زمانی بعد از جدا کردن بریس‌ها، دشوار خواهد بود. در این شرایط اغلب عمل جراحی می‌تواند نتایج طولانی مدت را بهبود بخشد.
کاهش مدت زمان کلی درمان
در برخی موارد، چندین گزینه برای درمان وجود دارند از جمله ارتودنسی یا ترکیبی از ارتودنسی و جراحی. در این موارد، روش ترکیبی ارتودنسی جراحی می‌تواند در مدت زمان کوتاه‌تری به اتمام برسد، زیرا حرکت استخوان فک به یک موقعیت آناتومیکی بهتر ممکن است میزان درمان ارتودنسی مورد نیاز را کاهش دهد.
تغییر در ظاهر صورت
قرارگیری فک در موقعیت بهتر اغلب می‌تواند منجر به زیبا شدن ظاهر چهره شود.
بهبود تنفس
هنگامی که جراحی بر روی فک انجام شود، قابلیت تنفس به مراتب بهتر خواهد شد. این نوع جراحی اغلب موجب بهبود چشمگیر مشکلات مرتبط با وقفه تنفسی در خواب می‌گردد.
بهبود تکلم
اصلاح فک‌ها یا دندان‌های نامنظم و بدشکل تاثیر مثبتی بر تکلم غیر عادی می‌گذارد. ممکن است نیاز باشد جراحی فک همراه با گفتار درمانی انجام شود تا ناهنجاری‌های گفتاری اصلاح شوند.
بهبود درد فک
بیمارانی که دچار درد مفصل فک یا درد در عضلات فک خود هستند ممکن است پس از اصلاح موقعیت فک احساس بهتری داشته باشند. با اینکه این کاهش درد در بسیاری از بیماران رخ می‌دهد، اما هیچ تضمین قطعی نیست که این عمل بتواند بطور کامل درد را کاهش دهد یا از بین ببرد.
ترتیب معاینه و درمان
معاینه اولیه
در طول این جلسه ما دغدغه‌ها و اهداف شما را برای درمان ارتودنسی و جراحی مورد بحث قرار می‌دهیم. پس از بررسی کامل سابقه‌ی پزشکی و معاینات بالینی، اطلاعات مورد نیاز برای تعیین برنامه کامل درمانی بدست می‌آید. این اطلاعات عبارتند از:
-
- تصاویر صورت و فک
- رادیوگرافی‌های مخصوص (پرتو ایکس) که به منظور بررسی استخوان‌های صورت تهیه می‌شوند.
- تصاویر ویدئویی کامپیوتری از صورت
- قالب‌گیری از دندان‌ها به منظور تهیه مدل فک، بسیاری از این اطلاعات توسط متخصص ارتودنسی تهیه می‌شوند و در برخی موارد به جای اینکه مجدداً در طول درمان تکرار شوند، از همین اطلاعات استفاده خواهد شد.
مشاوره جهت ارائه برنامه درمانی
در این زمان، نتایج معاینات و توصیه‌های درمانی به شما ارائه می‌شوند. ما از تصاویر، رادیوگراف‌ها، تصاویر ویدئویی و یا مدل‌ها جهت نشان دادن نوع درمان مورد نیاز برای شما استفاده خواهیم کرد. همچنین تصاویری از نوع جراحی که توصیه می‌شود و نمونه‌هایی از موارد مشابه نیز به شما نشان داده خواهد شد. در نهایت تلاش می‌شود که تمام سوالات شما در این جلسه پاسخ داده شوند.
مراحل درمان
آماده‌سازی پیش از عمل (از ابتدا تا چند هفته پیش از جراحی)
پیش از انجام جراحی فک، متخصص ارتودنسی دستگاه‌های ارتودنسی (بریس‌ها) را روی دهان نصب می‌کند. در صورت لزوم برای کمک به اصلاح فک، ممکن است نیاز به کشیدن دندان باشد. متخصص ارتودنسی تلاش می‌کند تا پیش از جراحی دندان‌های بالا را در فک بالا و دندان‌های پایین را در فک پایین مرتب کند. ممکن است این فرایند پیش از جراحی به اتمام نرسد زیرا احتمال دارد که نهایی کردن وضعیت دندان‌ها تا زمانی که فک‌ها در محل مناسب قرار بگیرند، غیر ممکن باشد.
دوره پیش از جراحی (چند هفته پیش از جراحی)
در طول این دوره، متخصص ارتودنسی سیم‌های جراحی یا قلاب‌هایی را روی بریس‌های بالا و پایین قرار می‌دهد. این سیم‌ها دارای قلاب‌ها یا حلقه‌های سیمی کوچکی هستند که به منظور کمک به قرارگیری دندان‌ها در موقعیت مناسب در حین جراحی و نیز قلاب کردن کش‌های کوچک یا سیم‌ها پس از جراحی استفاده می‌شوند.
- اطلاعات جدیدی جهت تعیین جزئیات نهایی برنامه درمانی گرفته خواهند شد. عکس‌ها، مدل‌ها، رادیوگراف‌ها و تصاویر ویدئویی جدید چند روز یا چند هفته پیش از جراحی تهیه می‌شوند.
- اگر نیاز به جراحی فک بالا باشد، ممکن است از شما خواسته شود تا مقداری از خونتان گرفته شود. با اینکه نیاز به تزریق خون بسیار نادر است، اما در صورتی که پس از جراحی نیاز به این کار باشد، می‌توانید خون خود را دریافت کنید.
- چند روز قبل از جراحی بحث‌های نهایی درباره‌ی جزئیات جراحی صورت گرفته و سوالاتتان پاسخ داده می‌شوند. همچنین سابقه کامل پزشکی تهیه شده و معاینه فیزیکی نیز انجام می‌گیرند.
جراحی
جراحی ترمیمی فک شامل شکستگی فک به صورتی است که فک بتواند به موقعیت جدید حرکت کرده و عملکرد و ظاهر آن اصلاح شود. قبل از جراحی، مدل‌ها و قالب دندان‌ها که توسط متخصص ارتودنسی گرفته شده‌اند باید نشان دهند که موقعیت دندان‌ها مناسب است. جراحی فک در بیمارستان انجام می‌شود. متخصص بیهوشی شما را بیهوش می‌کند و عمل نیز بین ۳ تا ۶ ساعت طول خواهد کشید.
معمولاً عمل از داخل دهان انجام می‌شود تا جای زخم قابل مشاهده‌ای روی صورت وجود نداشته باشد. صفحه‌ها و پیچ‌های کوچکی جهت نگه داشتن استخوان‌های فک در موقعیت جدید استفاده می‌شوند. صفحه‌ها و پیچ‌ها قابل مشاهده نبوده و معمولاً نیازی به برداشتن آنها نیز نخواهند بود.
چه کسانی در حین جراحی ارتوگناتیک نقش دارند؟
هنگامی که تحت درمان ارتودنسی جراحی جهت اصلاح ناهنجاری‌های فک قرار می‌گیرید، یک تیم بزرگ در این فرایند نقش دارند از جمله:
- متخصص ارتودنسی و همراهان وی
- جراح، دستیاران جراح و کارکنان دفتر
- متخصص بیهوشی
- پرسنل اتاق عمل
- پرستاران و سایر متخصصین مراقبت‌های بهداشتی که در بیمارستان کار می‌کنند.
در برخی موارد، ممکن است در صورت لزوم از سایر متخصصین پزشکی و دندانپزشکی مانند پریودنتیست، متخصصین پروتز، جراحان پلاستیک و پزشک گوش و حلق و بینی نیز برای نیازهای خاص مشاوره گرفته شود. در این صورت دلایل آن برای شما توضیح داده شده و با متخصص مورد نظر تماس گرفته می‌شود.
خطرات و عوارض جانبی احتمالی مرتبط با جراحی
مانند هر نوع درمان جراحی، خطرات خاص باید در نظر گرفته شده و با مزایای احتمالی آن سنجیده شوند. اگر بطور کامل احساس نشود که مزایای عمل نسبت به خطرات آن بیشتر است، انجام عمل جراحی به شما توصیه نمی‌شود. هر چند باید خطرات و عوارض جانبی مرتبط با جراحی ارتوگناتیک را بدانید که عبارتند از:
-
-
- درد و ناراحتی پس از عمل در اثر خود جراحی
- تورم
-
-
- خونریزی: از آنجایی که قسمت عمده جراحی فک از طریق برش‌هایی در داخل دهان انجام می‌شود، امکان پانسمان این نواحی وجود ندارد. پس از جراحی مقداری خونریزی رخ می‌دهد مانند زمانی که دندان‌ها کشیده می‌شوند.
- عفونت ناشی از جراحی فک نادر بوده و بطور کلی درمان آن آسان است و به سرعت برطرف می‌شود. با این حال ممکن است عفونت منجر به عواقب شدیدتری مانند بهبود نامناسب و نیاز به جراحی بیشتر گردد.
- آسیب به ساختارهای طبیعی مانند بافت لثه، استخوان یا دندان‌ها، هرچند این نوع مشکل بسیار نادر است.
- بی‌حسی یا کاهش حس لامسه پس از جراحی: از آنجایی که جراحی فک بر روی صورت انجام می‌شود، کبود شدن این اعصاب گاهی اوقات منجر به کاهش احساس در بخش‌های خاصی از صورت می‌شود. در جراحی فک بالا این وضعیت معمولاً در اطراف بینی و لب بالا رخ می‌دهد. در جراحی فک پایین، این حالت در اطراف لب پایین و چانه مشاهده می‌شود. با اینکه ممکن است این مشکل بلافاصله پس از جراحی عجیب باشد، اما بی‌حسی در کاهش میزان درد پس از جراحی نیز موثر است. این کاهش احساس معمولاً موقتی است، هر چند در برخی بیماران ممکن است دائمی باشد.
- خطرات ناشی از بی‌حسی: بیهوشی عمومی بسیار بی‌خطر است بخصوص در موارد جراحی انتخابی مانند جراحی ارتوگناتیک. متخصص بیهوشی تمام جنبه‌های مراقبت بیهوشی را پیش از جراحی برای شما توضیح خواهد داد
بهبودی پس از جراحی
سرعت بهبودی جراحی ارتودنسی بستگی به عوامل متعددی مانند سن و گستردگی جراحی دارد. پس از جراحی می‌توانید موارد زیر را در حین بهبودی انتظار داشته باشید:
حرکت فک
در بیشتر بیمارانی که جراحی ارتوگناتیک انجام می‌شود، فک‌های آنها با سیم بسته نمی‌شود. این امر امکان عملکرد فک بلافاصله بعد از عمل را فراهم می‌کند. کش‌های لاسیتیک به عملکرد فک در موقعیت جدید کمک می‌کنند. طی دو تا سه هفته‌ی اول متوجه بهبود چشمگیر در حرکت فک خود خواهید شد. از آنجایی که فک‌ها به هم متصل نشده‌اند امکان صحبت کردن، نوشیدن، خوردن و رعایت بهداشت دهان و دندان وجود دارد.
رژیم غذایی
در چند روز اول پس از جراحی، رژیم غذاییتان غذاهای بسیار نرم یا مایعات خواهد بود. تقریباً هفت روز تا دو هفته پس از جراحی، غذای مصرفی می‌تواند شامل غذاهایی مانند اسپاگتی خرد شده، نیمرو یا سایر غذاهای نرم که نیازی به جویدن شدید ندارند، باشد. در دو تا شش هفته پس از جراحی رژیم غذاییتان به غذاهایی مانند گوشت چرخ کرده، تکه‌های کوچکی از گوشت نرم مانند ماهی تکه شده و غذاهایی که تا حدودی نیاز به جویدن دارند، تبدیل می‌شود. در بیشتر موارد پس از شش هفته معمولاً رژیم غذایی می‌تواند شامل هر غذایی باشد.
فعالیت فیزیکی
به مدت چهار تا پنج روز باید فعالیت خود را محدود کنید. این امر معمولاً به معنی ماندن در خانه با فعالیت جزئی می‌باشد. در حدود یک هفته پس از جراحی ممکن است بتوانید فعالیت‌های محدودی مانند فعالیت کاری محدود شده، فعالیت‌های مدرسه و فعالیت‌های ساده‌ی اوقات فراغت را انجام دهید. برای برخی بیماران ممکن است این زمان تا دو هفته طول بکشد که بستگی به نوع جراحی و روند بهبودی دارد.
هزینه
هزینه جراحی ارتوگناتیک متغیر است. عوامل بسیاری مانند محل جراحی، هزینه جراح، شدت ناهنجاری فک، عوارض، هزینه‌های ارتودنسی، هزینه‌ی بیهوشی و داروهای ضد درد بر هزینه‌ی جراحی تاثیر می‌گذارند. همچنین اینکه جراحی ارتودنسی به دلیل پزشکی یا زیبایی انجام می‌شود و نحوه پوشش بیمه نیز بر هزینه‌ی نهایی تاثیرگذار خواهد بود.